Page Updated On 17-December-2024
मराठी भाषेतील वर्ण व वर्णविचार
By Shubham Vyawahare
17-December-2024
वर्ण ची व्याख्या
✪ व्यक्तीच्या तोंडावाटे निघणारया मुलध्वनीना वर्ण असे म्हणतात.➤ उदा. शु ह्या अक्षरा ची फोड श+अ+उअशी करता येते.
● मराठी मध्ये सुरुवातील ४८ वर्ण मानले जात पण कालानुरूपे ह्या वर्णाचे रूप बदलत गेले व नवीन वरणे व नियम खालील प्रमाणे बदलत गेले.
सरकारी नियमाप्रमाणे वर्णातील बदल
- ➤शासन निर्णय २००९ नुसार नवीन वर्ण-ऍ, ऑ
- ➤शासन निर्णय २०२२ नुसार हिंदीतून मराठीत आलेली अक्षररुपं बदलण्यासाठी वर्णमालेत काही बदल करण्यात आलेत. त्यात श आणि ल ही दोन अक्षरं लिहिताना आता वेगळ्या पद्धतीनं लिहावी लागणार आहेत. देठयुक्त ल ऐवजी आता पाकळीयुक्त ल असं लिहावं लागणार आहे. तर गाठयुक्त श ऐवजी आता शेंडीयुक्त श असं लिहावं लागणार आहे.
- ➤काही तज्ञांच्या मताप्रमाणे 'क्ष' व 'ज्ञ' हि ही विशेष संयुक्त व्यंजने आहेत, त्यामुळे त्यांचा समावेश वर्णमालेत केला जात नाही..
मराठी भाषेतील वर्ण प्रकार
उदा. अ , क ,ग ,अं अ:.
स्वर म्हणजे काय ?
- स्वर म्हणजे मराठी भाषेतील अशी वर्णे जी स्वतंत्र उच्चारणे शक्य असते त्याला स्वर असे म्हणतात.
- उदा.अ,आ,इ,ई,उ,ऊ,ए,ऐ,ओ,औ,अं,अ:.
- स्वराचे उचारानुसार काही प्रकार पडतात जसे कि हृस्व स्वर ,मृदू स्वर ,दीर्घ स्वर ,स्वजातीय स्वर ,विजातीय स्वर.
स्वराचे उचारानुसार प्रमुख प्रकार
स्वर प्रकार | संख्या | उदाहरण |
---|---|---|
ह्रस्व स्वर | ६ | अ,इ,उ,ऋ,लृ,ऍ |
दीर्घ स्वर | ८ | आ,ई,ऊ,ए,ऐ,ओ,औ,ऑ |
संयुक्त स्वर |
|
|
सजातीय स्वर | सारख्याच उचाराच्या वर्णापासून बनलेले | अ-आ,इ-ई,ए-ऐ,उ-ऊ,ओ=ओ |
विजातीय स्वर | वेगवेगळ्या उचारापासून तयार होणारे स्वर | अ-इ,अ-उ,आ-ई |
व्यंजने म्हणजे काय व व्यंजनाचे प्रकार
व्यंजन:व्यंजन म्हणजे अशी वर्णे जी स्वरा च्या मदती शिवाय उच्चारता येत नाहीत.अशा सर्व वर्णानांव्यंजन असे म्हणतात.- उदा.क=क्+अ.
- म्हणूनच सर्व व्यंजने त्या व्यंजनाचा अर्धा पाय मोडून लिहितात कारण ती स्वरा शिवाय अपूर्ण असतात-क्, ख्, ग्, घ्, ङ, ह्
- मराठी मध्ये असे एकूण ३४ व्यंजन आहेत
वर्ग | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
क् वर्ग | क् | ख् | ग् | घ् | ङ | |
च् वर्ग | च् | छ् | ज् | झ | ञ् | |
ट् वर्ग | ट् | द | ड् | ढ् | ण् | |
त् वर्ग | त् | थ् | द् | ध् | न् | |
प् वर्ग | प् | फ् | ब् | भ् | म् |
व्यंजनाचे उचारानुसार प्रकार
उचारानुसार काही प्रकारअर्धस्वर व्यंजने | उच्चारस्थाने इ, उ, ऋ, ल सारखे होते. | य्, र्, ल्, व् |
संयुक्त व्यंजने | काही तज्ञ लोकाच्या मते हे सुधा व्यंजने आहेत |
|
महाप्राण व्यंजने(14) | ह् युक्त उच्चार होणारे | ख् - घ्, छ् - झ्, ठ- ढ, थ् - ध्, फ् - भ्, श्, ष्, स्, ह् |
अल्पप्राण व्यंजने(20) | 'ह' युक्त उच्चार न होणारे | क्-ग , च्- ज्, ट् - ड्, त् - द्, प् - ब् + अर्धस्वर (४) + अनुनासिक (५) |
स्वतंत्र व्यंजन | मूर्धन्य वर्ण द्रविड भाषेतून आलेला आहे | ळ |
स्वरादी म्हणजे काय व स्वरादी चे प्रकार
- स्वरादी म्हणजे आधी स्वर आहे असा वर्ण.
- स्वराच्या आधी उचारल्या जातो म्हणून ह्याला स्वरादी म्हणतात.
- उदा.मराठी मध्ये अं,अ: हे दोन स्वरादी आहेत
स्वरादी चे प्रकार
अं(अनुस्वार) | उच्चार स्पष्ट असतो.उदा.निरंतर |
अ:(विसर्ग) | उच्चार अस्पष्ट असतो उदा.दु:ख |
उचारानुसार वर्णांचे पडणारे प्रकार
अ, आ | क्, ख्, ग्, घ्, ङ, ह् |
|
इ, ई | च्, छ्, ज्, झ, ञ्, य्, श् |
|
ऋ | ट्, द, ड् ढ् ण्, र्, ष, ळ् |
|
लृ | त्, थ्, द्, ध्, न्, ल्, स् |
|
उ, ऊ | प् फ् ब् भ् म् |
|
ए. ऐ | -- |
|
- - | ओ, औ, अॅ, ऑ |
|
- - | व् |
|
- - | च्, छ्, ज्, झ् |
|
Read Marathi Grammar Topic Wise Marathi Grammar
Download Mpsc Combine Mains Papers Mpsc Mains Marathi Papers
FAQ:मराठी भाषेतील वर्ण व वर्णविचार
Q.1 मराठी भाषेमध्ये किती व्यंजने आहेत ?
➤ मराठी भाषेत एकूण ३४ व्यंजने आहेत.
Q.2 मराठी मध्ये किती स्वर आहेत ?
➤ मराठी मध्ये एकूण १४ स्वर आहेत.
Q.3 व्यंजने म्हणजे काय ?
➤जे वर्ण स्वरा शिवाय अपूर्ण असतात त्यांना व्यंजने म्हणतात
Q.4 महाप्राण व्यंजने कोणते आहेत?
➤ह युक्त उच्चार होणारे -ख घ भ श ष स ह हे महाप्राण चे उच्चार आहेत
Q.5 तालव्य वर्ण म्हणजे काय ?
➤ य युक्त उच्चार करणारे वर्ण म्हणजे तालव्य वर्ण .
Mpsc Marathi Grammar (मराठी व्याकरण ) Book-List
MPSC group c prelims For Question Books(प्रश्नसंच )
Others Blogs Related to Mpsc Marathi Grammar
Read All MPSC blogs
- ➤केंद्र सरकारने खाजगी क्लासेस साठी नवी नियमावली लागू केली आहे |GUIDELINES FOR REGULATION OF COACHING CENTER in marathi
- ➤MPSC Data leak: पेपर न फुटल्याचा दावा MPSC आयोगाने स्पष्टपणे केला आहे
- ➤MPSC hall ticket data leaked before 6 days of exam
- ➤MPSC Data leak: टेलेग्राम वर अचानक ९० हजार परीक्षार्थींचे प्रवेशपत्र झाले लिक
- ➤मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळायला हवाच , अभिजात दर्जा नेमका कसा मिळतो ?
Download MPSC Books pdf