GMRT ला जागतिक सन्मान|dompsc

➤ अमेरिकन बेस्ड इन्स्टिट्यूट ऑफ इलेक्ट्रिकल आणि इलेक्ट्रॉनिक्स अभियांत्रिकी(आयईईई) ने 'मायलेटस्टोन' सुविधा म्हणून जायंट मेट्रोवेव्ह रेडिओ टेलीस्कोप (जीएमआरटी) निवडली आहे, जी जगातील सर्वात मोठी तांत्रिक व्यावसायिक संस्था आहे जी इलेक्ट्रिकलशी संबंधित सर्व क्षेत्रात तंत्रज्ञानासाठी प्रगती करण्यासाठी समर्पित आहे.

➤आयईईई माईलस्टोन्स प्रोग्राम जागतिक किंवा प्रादेशिक प्रभाव असलेल्या महत्त्वपूर्ण तांत्रिक कामगिरीचा गौरव करतो. भारतीय योगदानासाठी आयईईईची ‘माईलस्टोन’ ही पहिलीच ओळख आहे. मागील दोन भारतीय आयईईआय टप्पे हे सर जे.सी. बोस यांनी १95 95 in मध्ये (२०१२ मध्ये मान्यता प्राप्त) रेडिओ लहरींच्या पिढी आणि स्वागत दर्शविण्यासाठी केलेल्या अग्रगण्य कार्यासाठी आणि नोबेल पारितोषिक मिळविण्याच्या (1928 मध्ये रमण) 'प्रकाशाचा प्रसार' या घटनेसाठी होते.

➤ आयईईई इंडियाच्या एका टीमने जीएमआरटीच्या इतिहासाचा आणि कृतीचा प्रारंभिक आढावा घेतल्यानंतर पुणे-नॅशनल सेंटर फॉर रेडिओ अ‍ॅस्ट्रोफिजिक्स (एनसीआरए) च्या सहकार्याने औपचारिक प्रस्ताव या वर्षाच्या सुरूवातीला आयईईला पाठविला होता.

➤जीएमआरटीने कित्येक तांत्रिक नवकल्पनांचा उल्लेख अग्रणी रेडिओ खगोलशास्त्रज्ञ दिवंगत प्रोफेसर गोविंद स्वरूप या पुरस्कारासाठी उल्लेखात केला आहे. “… याने (जीएमआरटी) ने अंटिना डिझाइन, रिसीव्हर सिस्टम आणि ऑप्टिकल फायबरपेक्षा सिग्नल ट्रान्सपोर्ट या क्षेत्रातील नवीन तंत्रांचा उपयोग केला.”

➤आयएमईई माईलस्टोनला विशेष समर्पण समारंभात औपचारिक स्वरूप देण्यात येईल ज्यात जीएमआरटी परिसरात कांस्य प्रशस्तीपत्र फलक अनावरण करण्यात येणार आहे. एनसीआरएच्या सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, (साथीचा रोग) सर्व देशभर (किंवा खंडभर) असलेला परिस्थितीमुळे लवकरच भारत प्रवास सहज होऊ शकेल म्हणून पुढच्या वर्षी हा कार्यक्रम होणार आहे.

➤आयईईईचे अध्यक्ष आणि इतर अधिकारी या कार्यक्रमात भाग घेण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामध्ये शैक्षणिक, उद्योग आणि केंद्र सरकारमधील अनेक मान्यवरांचा सहभागही पाहायला मिळेल.

Gmrt काय आहे ?

➤ The Giant Metrewave Radio Telescope (GMRT) Observatory ही भारतातील पुणे-जुन्नर- नारायणगाव जवळील, हे 45 मीटर तरंगलांबींवर अवलोकन करते हा ४५ मीटर व्यासाचा पूर्णपणे स्टीअरेबल पॅराबॉलिक रेडिओ दुर्बिणींचे एक समूह आहे, .टाटा इंस्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च, मुंबई चा एक भाग असलेल्या नॅशनल सेंटर फॉर रेडिओ अ‍ॅस्ट्रोफिजिक्स (एनसीआरए) द्वारे हे संचालित केले जाते.1984 ते 1996 च्या दरम्यान स्व. प्रो. गोविंद स्वरूप यांच्या मार्गदर्शनाखाली याची कल्पना तयार केली गेली. ते तयार करण्यात आले त्या वेळी ते जगातील सर्वात मोठे इंटरफेरोमेट्रिक समूह होते जे 25 किलोमीटर (16 मील) पर्यंतची बेसलाइन उपलब्ध करत असे.